Jan 23, 2014

Saude, Fasilidade, no Atendimentu Publiku

Inkontru loron ba loron, informasaun wain haklekar iha oin, dala-wain hau tuur hakmatek hodi rona deit, dala-ruma hau laaguenta atu hato'o opiniaun balun, dala-barak hau hekerek deit iha diariu moris nian.
 
Ohin, inkontru kona-ba saude nian, fasilidade sira saude nian atu responde ba nesisidade funsionariu sira nian. Doutor nain rua husi rai liur, halo visita mai Timor, atu hare ho matan fasilidade mediku nian no mos rekursu iha area saude nian. Interesante.
 
Tinan 13 liu ona, Timor moris iha ambiente ukun rasik-an, esforsu barak halo ona iha area hotu-hotu hodi dezenvolve rai independenti ida ne'e. Iha area saude nian, bele dehan katak esforsu maka'as tebes, hahu kedas tinan balun deit, hetan ona akordu ho nasaun Kuba, haruka estudante rihun ba estuda kona-ba mediku nian atu iha futuru bele fo serbisu diak halo tratamentu ba ema moras sira iha Timor. Nune'es esforsu sidadaun joventude barak ne'ebe dedika sira nia-an estuda iha area saude nian iha nasaun barak, bele temi Fiji, Australia, Indonesia, no seluk tan.
 
Prosesu la'o nafatin ba oin, rekursu umanu komesa naton ona, ekipamentu no fasilidade sira to'o ka lato'o, naton dadaun ona. Maibe ejizensia aas ba bebeik, nesisidade iha area saude maka'as tebe-tebes, ema hotu-hotu persija atendementu, ema ida-idak hakarak moris saudavel. Tanba ne'e, persija nafatin esforsu, laos ona haruka estudante ba estuda maibe oin nusa atu halo jestor ida diak, briliante hodi jere rekursu umanu ne'ebe naton ona ne'e ho fasilidade sira ne'ebe iha dadauk. Ita persija urjente treinamnetu balun ne'ebe liga ba Etika Baziku, atu atende ema ho oin midar, ho lian mamar, ho hahalok benvindu, no fo hakmatek no dame ba ema moras sira.
 
Hafoin halo tiha visita iha Klinika barak no Hospital Nasional, rezultadu mak dehan katak Timor-Leste bele ona tama kategoria fo tratamentu saude level un katak iha ona kapasidade atu salva ema nia moris iha emerjensia no oferese tratamentu saude baziku, maibe seidauk bele kura ema to'o diak lolos, katak fo tiha salvasaun ba ema nia moris no fo tratamentu saude baziku, tenke haruka ema ne'e ba rai seluk atu kura nia moras to'o diak, rekopera fila fali, halakon tiha moras ne'e.
 
Iha mos komentariu no esperensia balun husi ema barak kona-ba atendementu iha sala emerjensia Hospital Nasional ninian bazea ba faktu sira; katak bainhira lori ema ba sala emerjensia no ema ne'e iha kondisaun kritiku atu mate ona maibe funsionariu sira haruka atu forma tuir lina, katak se mak mai uluk sei hetan tratamentu uluk, prinsipiu ida ne'e lavalidu iha situasaun emerjensia. Iha mos balun dehan; fatin laiha ona, katak sala emerjensia nakonu ona, entaun kala ema ne'e labele hetan atendementu emerjensia. Iha mos dehan tan katak; doutor la iha, ne'e hatudu katak sala emerjensia lafunsiona 24 horas. Aat liu ka hau tauk loron Sabado ho Domingu sala emerjensia taka tanba ferias, entaun se ita lori ema moras ba sala emerjensia iha loron Sabado, sei hatan mai fali iha loron Segunda hehe...
 
Espera, ita sei bele hadiak ita nia sistema atendimentu saude nian iha nasaun ida ne'e ho ita nia rekursu umanu ne'ebe barak dadaun ona, no mos fasilidade no ekipamentu sira ne'ebe iha. Fo nafatin suporta ba maluk Timor oan sira ne'ebe dedika sira nia moris atu servi iha area saude, no hein katak sira hotu hala'o sira nia funsaun ho profesionalidade.

No comments: