Ita hatene, no la’os buat foun ida katak ema tesi ai iha territóriu tomak. Iha tempu bei-ala sira nian, iha rai Grésia, Itália, no Reinu Unidu ai-tuan laran mak haleu. Liu tiha sékulu ba sékulu, ai-tuan hirak ne’e gradualmente tesi mohu, to’o agora mohu hotu ona, laiha ona ai-tuan laran.Ohin loron, ema tesi mohu ai sira lalais liután. Kada tinan, ai hamutuk iha rai besik ektare miliaun 42 mak tesi mate mohu. Númeru ida ne’e kuaze luan liu area rai Reinu Unidu nian. Loos duni, iha razaun importante barak atu tesi ai-sira, maibe mós iha konsekuénsia perigozu ba moris iha mundu ida ne’e.Kauza majór ba destruisaun ai-tuan sira mak nesesidade iha mundu tomak utiliza ai iha moris loroloron. Iha nasaun industrializadu sira, ejizénsia uza ai barak tebes, hodi halo surat-tahan, mobília, no harii uma. Laiha ona ai barak iha nasaun hirak ne’e atu fó satisfás ba nesesidade populasaun nian. Tanba ne’e, Kompaña Ai sira hahú ba foti ai husi rai Ázia, Áfrika, Amérika Súl, no to’o ba rai Siberia.Iha nasaun ki’ak sira, iha fatin barak tebes, ema sunu-ai hodi tein hahán. Kuandu kreximentu populasaun sa’e maka’as, nesesidade ba ai-sunu mós sa’e maka’as. Maibe, se ai-tuan sira tesi mohu dala ida, ai-laran ne’e destruidu ona. Nune’e, ai-hun sira ba futuru mós destrui hotu. Karik ita husik hela ai-hun balu hamriik metin iha ai-laran, iha esperansa katak sei iha fali ai-laran tuan iha futuru. Maibe, ida ne’e signifika katak labele tesi ai hirak ne’e iha tinan 100 nia laran. Iha realidade, hatudu momoos katak laiha probabilidade atu hamoris hikas ai-laran tuan sira. Toos na’in sira lakon esperansa ba mudansa rai ne’e. Sira tesi mohu ai no sunu motuk hotu, ho dalan ida ne’e, kada tinan ai-tuan sira iha rai ektare miliaun ba miliaun mak hetan destrui hotu. Infelilzmente, rai bokur mós mohu no laiha tan kbiit atu hamoris ai-han sira. Ne’e duni, toos na’in ki’ak oan sira sai ki’ak ba bebeik no laiha esperansa ba moris di’ak liu. Sira halakon hotu ona rekursu iha ai-laran tuan ne’ebé bele fó moris.Maske nune’e, la’os ema toos na’in kiak sira mesak de’it mak tesi mohu ai-tuan no sunu motuk. Iha Brazíl no Amérika Súl, rai na’in ba rai luan sira hakarak hakiak krau barak hodi esporta ba nasaun seluk. Sira sulan krau barak tebes hamutuk iha rai luhan kloot, bainhira rai ne’e dodok hotu ona, sira sunu ai-laran seluk hodi muda krau sira ne’e ba fatin/luhan foun. Ho dalan ida ne’e, sira destrui ai-laran no rai-bokur dala ida.Destruisaun ai-laran tuan afeita dahuluk ba ema sira ne’ebé hela iha ne’eba, maibe mós iha nia impaktu ba tempu naruk. Ezemplu, iha foho sira, ai mak tulun absorve/hemu udan boot/been. Kuandu tesi mohu hotu ai, udan been suli hotu kedas ba mota, mota tun boot no halo rai monu. Ida ne’e akontese ba Mota Ganjes, Mota Mekong, no mota boot sira seluk iha rai Ázia.No ikusliu, lakon ai-laran tuan sira bele afeta ba ita nia klima no planeta. Ho populasaun ne’ebé aumenta signifikante tebes, ida ne’e bele kauza temperatura sa’e no klima mós muda iha mundu tomak. Laiha ema ida mak hatene loloos afeta saida mak sei akontese ba ita nia moris. Ba ema barak, fiar katak, nia afeta loloos mak destrutivu.
Tradusaun husi fontes oioion.
Foto husi getmore blog.
No comments:
Post a Comment